Oleh: Ilyani Khuszairy
HAK untuk bersuara,
berekspresi atau mengutarakan pandangan sememangnya telah terpelihara di bawah
Perkara 10(1)(a) Perlembagaan Persekutuan yang memperuntukkan bahawa setiap
warganegara berhak ke atas kebebasan bercakap dan bersuara. Kebebasan ini banyak
membantu dalam melindungi hak masyarakat awam dalam mengekspresikan pandangan
masing-masing dalam konteks peradaban masa kini.
Namun terdapat segelintir masyarakat kita yang terlalu taksub
menggunakan hak ini tanpa mengetahui natijah penggunaan hak tersebut
sewenang-wenangnya tanpa batas sehingga mengakibatkan kesan yang buruk terhadap
individu, komuniti, institusi berkepentingan malah kesannya terhadap negara.
Ketaksuban segelintir
masyarakat terhadap kebebasan bersuara yang diberikan di bawah Perkara 10(1)(a)
melahirkan lambakan kes saman fitnah dan pendakwaan jenayah di mahkamah,
lebih-lebih lagi kes yang dihadapkan ke mahkamah berpunca daripada kenyataan
yang disebarkan melalui media sosial.
Ironinya, rata-rata
pihak yang disaman di bawah tindakan fitnah atau didakwa di bawah Akta
Komunikasi dan Multimedia 1998 terdiri daripada golongan yang tidak
berkeupayaan dari segi kewangan, had umur atau taraf kehidupan sosial. Walhal,
golongan ini terdedah kepada risiko seperti hukuman penjara, denda atau ganti rugi
berbentuk kewangan sekiranya mahkamah mendapati penulisan atau ucapan yang
diterbitkan mereka sememangnya mengandungi kenyataan yang berunsur fitnah atau
kenyataan yang boleh menggugat institusi-institusi berkepentingan dan
berperlembagaan selain kenyataan yang boleh mengancam keselamatan awam dan
keharmonian masyarakat.
Justeru, penting
ditekankan bahawa kebebasan bersuara tidaklah memberikan jaminan mutlak kepada
warganegara untuk menggunakan hak tersebut secara semberono kerana kebebasan
itu juga mempunyai had atau sekatan yang diperuntukkan di bawah Perkara 10(2).
Parlimen boleh mengadakan undang-undang bagi mewujudkan sekatan yang didapati
perlu dan mustahak demi kepentingan keselamatan Persekutuan, perhubungan
persahabatan dengan negara luar, ketenteraman awam untuk melindungi
keistimewaan badan legislatif atau untuk mengelakkan penghinaan terhadap
mahkamah, fitnah, atau perbuatan menghasut untuk melakukan sesuatu kesalahan.
Tambahan lagi,
sekatan-sekatan lain juga boleh dikenakan seperti di bawah Perkara 10(4), yang
memperuntukkan kebenaran kepada Parlimen untuk meluluskan undang-undang yang
melarang apa-apa yang mempersoalkan perkara, hak, taraf, kedudukan,
keistimewaan dan kedaulatan yang dilindungi di bawah Perkara 3 (kedudukan agama
Islam), Perkara 152 (Bahasa Kebangsaan), Perkara 153 (Perizaban kuota bagi
orang Melayu, Sabah dan Sarawak) dan Perkara 181 (Pengecualian bagi kedaulatan
Raja-Raja Melayu).
Sekatan-sekatan yang
dikenakan terhadap masyarakat dalam mengutarakan pendapat dan suara dalam
mengekspresikan pandangan masing-masing telah dimaktubkan dalam beberapa Akta
yang digubal oleh Parlimen, antaranya Akta Hasutan 1948, Akta Rahsia Rasmi
1972, Akta Fitnah 1957, Akta Mesin Cetak dan Penerbitan 1984, Akta Universiti
dan Kolej Universiti 1971, Akta Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia 1998, dan
Kanun Keseksaan.
Ini tidak bermaksud
bahawa masyarakat perlu gusar dalam mengutarakan pandangan masing-masing
berhubung isu yang menyentuh kepentingan masyarakat. Namun, masyarakat haruslah
berwaspada berkaitan dengan kandungan dan tatasusila penulisan mahupun
percakapan agar tidak berlawanan dengan undang-undang sedia ada.
Ramai kalangan
masyarakat kita yang tidak sedar kesan kebebasan bersuara melampaui kebatasan
Perlembagaan Persekutuan. Sebagai contoh, baru-baru ini kita sering disajikan
dengan kes-kes seperti penghinaan terhadap institusi raja seperti yang berlaku
di Perak di mana seorang remaja didakwa di atas tuduhan menghina Sultan Perak
di laman sosial Twitter.
Remaja tersebut
didakwa mengikut Seksyen 233(1)(A) Akta Komunikasi dan Multimedia 1998 yang
jika didapati bersalah, boleh dikenakan hukuman denda sehingga RM50,000.00 atau
penjara atau kedua-duanya. Pendakwaan terhadap remaja itu yang masih belum
tamat pengajian akan menyebabkannya mengalami kesukaran dalam menghadapi
kehidupan di masa akan datang terutama apabila terdapat rekod jenayah akibat
daripada penulisan yang boleh mencetuskan huru-hara dan ancaman terhadap
institusi raja.
Justeru, pendedahan
kepada masyarakat mengenai sekatan dan had terhadap hak untuk bersuara,
bercakap, menulis atau mengekspresikan pandangan masing-masing di media sosial
serta akibat daripada penyalahgunaan kebebasan tersebut amatlah penting untuk
mengelakkan lambakan kes-kes saman di mahkamah.
PENULIS ialah pengamal
undang-undang dan aktivis Concerned Lawyers for Justice (CLJ), sebuah NGO
gabungan dalam MACSA.
https://www.utusan.com.my/rencana/utama/antara-hak-dan-batasan-bersuara-1.625445
