Oleh Prof Madya Dr
Shamrahayu A Aziz
Pilihan
raya ialah proses pemilihan barisan kepemimpinan, juga sebahagian daripada
penentu masa depan negara dan proses yang perlu disertai serta diraikan semua
warganegara yang layak.
Peluang
untuk membuat pilihan ini tidak boleh disia-siakan dan dalam konteks pemilihan
kepemimpinan bagi menggerakkan sistem demokrasi, pilihan raya juga kayu ukur
kepada kejayaan atau kegagalan demokrasi.
Demokrasi
seperti dikenali ramai ialah sistem berasaskan kepada pilihan yang dibuat oleh
majoriti rakyat yang layak mengundi. Semakin tinggi jumlah pengundi yang
melaksanakan tanggungjawab, semakin jelas sokongan terhadap barisan pemimpin
yang dipilih.
Namun,
semakin rendah jumlah pengundi melaksanakan tanggungjawab mereka untuk
mengundi, semakin tidak jelas jumlah majoriti. Pada masa sama, kita juga amat
memahami bahawa demokrasi mempunyai ideal dan prinsip mengenai kebebasan.
Sejarah
demokrasi itu sendiri menunjukkan bahawa ia adalah mekanisme kepada
penginstitusian atau pengiktirafan kepada hak dan kebebasan.
Mereka
yang mendukung demokrasi hendaklah berkhidmat sebagai penjaga kepada keutuhan
sistem demokrasi secara umum dan hendaklah menjaga kebebasan, demi kelangsungan
sistem demokrasi itu sendiri.
Lantas,
inilah prinsip yang dibawa oleh demokrasi seperti yang dibawa di negara yang
mengamalkan demokrasi serata dunia.
Frasa
ucapan Abraham Lincoln yang tidak dapat dilupakan mengenai sifat demokrasi
ialah: "Demokrasi ialah kerajaan rakyat, oleh rakyat dan untuk
rakyat".
Walaupun
demokrasi menginstitusikan kebebasan, adalah ironi kepada penginstitusian itu
sekiranya idea kebebasan dilebarkan sehingga boleh membunuh demokrasi itu
sendiri.
Berkaitan
amalan kebebasan, ada yang berhujah bahawa hak untuk mengundi terangkum juga
hak untuk tidak mengundi.
Hak
untuk tidak mengundi
Hujah
hak untuk tidak mengundi menggunakan konsep kebebasan menyuarakan pendapat,
yang juga prinsip asas demokrasi, adalah termasuk juga kebebasan untuk tidak
menyuarakan pendapat.
Namun,
dalam konteks keberkesanan demokrasi, prinsip kebebasan untuk tidak menyuarakan
pendapat tidak patut dipupuk sehingga boleh menyebabkan kematian kepada
demokrasi itu sendiri.
Justeru,
prinsip kebebasan yang dijamin oleh demokrasi tidak seharusnya dilebarkan
sehingga menikam mati demokrasi itu sendiri.
Walaupun
terdapat kelemahan tertentu dalam sistem demokrasi seperti demokrasi hanya mementingkan
jumlah atau kuantiti bukan kualiti dan tiada penapisan dalam kriteria pemilih,
(kecuali tapisan umur, seperti had umur mengundi tertentu), demokrasi diterima
oleh sejumlah besar negara.
Demokrasi
juga membuktikan kemampuannya memberi manfaat kepada banyak negara, termasuk
membebaskan negara tertentu daripada penindasan.
Sehingga
dibuktikan secara praktikal bahawa terdapat sistem lain yang lebih berkesan,
maka demokrasi menjadi pilihan negara tertentu, mungkin dibuat atas dasar
pengalaman sejarah pahit negara berkenaan seperti penjajahan atau kerajaan kuku
besi.
Demokrasi
yang diamalkan di negara kita dikenali sebagai demokrasi berparlimen secara
perwakilan, adalah antara ciri-ciri demokrasi yang paling lumrah di dunia.
Walaupun
asasnya sama dalam semua demokrasi, dalam konteks aplikasinya ia hendaklah
berbeza antara negara disebabkan setiap negara mempunyai citra ketatanegaraan
dan cita-cita sebagaimana yang ditetapkan dalam perlembagaan mereka sendiri.
Bagi
Malaysia, kita bukan sahaja tidak mempunyai definisi mengenai demokrasi dalam
perundangan negara, bahkan perkataan demokrasi juga tidak didapati secara
harfiah dalam Perlembagaan Persekutuan.
Walaupun
begitu, ia tidak menafikan penerimaan kita kepada sistem demokrasi yang
tatacara demokrasi berparlimen di negara kita difahami dengan merujuk ciri-ciri
demokrasi seperti wujudnya sebuah suruhanjaya, Suruhanjaya Pilihan Raya dalam
Bahagian VIII Perlembagaan Persekutuan.
Dengan
adanya peruntukan itu, jelas kita juga mengamalkan electoral democracy yang
selanjutnya membentuk representative democracy dengan pemilihan wakil rakyat,
sama ada pada peringkat Parlimen atau Dewan Undangan Negeri.
Kita
juga mempunyai representasi yang dilantik atas kriteria khusus pada peringkat
negeri dan Persekutuan dengan adanya Dewan Negara.
Mereka
yang dilantik sebagai Ahli Dewan Negara hendaklah mereka yang telah memberikan
"perkhidmatan awam yang cemerlang atau telah mencapai keunggulan dalam
profesion, perdagangan, perindustrian, pertanian, aktiviti kebudayaan atau perkhidmatan
sosial atau yang mewakili ras minoriti atau berkebolehan mewakili kepentingan
Orang Asli." (Perkara 45 Perlembagaan Persekutuan).
Mandat
pemerintahan
Kemudian,
dalam amalan atau pentadbiran yang ditunjukkan oleh pimpinan negara sebelum
ini, wujud ruang terbuka untuk perbincangan dan menyuarakan pendapat kepada
pimpinan negara.
Kita
beralih pula kepada konsep participatory democracy dengan rakyat terbanyak
diberikan peluang untuk menyuarakan pendapat dalam pelaksanaan kuasa oleh pihak
kerajaan selepas mereka mendapat mandat pemerintahan melalui proses pilihan
raya.
Untuk
sesuatu sistem demokrasi berjaya, pilihan raya hendaklah menjadi pilihan raya
bebas dan telus. Oleh itu, negara meluluskan pelbagai undang-undang untuk
mengawal selia pelaksanaan pilihan raya, bermula dengan Perlembagaan dalam
pelantikan Suruhanjaya Pilihan Raya.
Perlembagaan
menyatakan dengan jelas sekali mengikut Perkara 114 bahawa suruhanjaya
berkenaan hendaklah mempunyai keyakinan awam.
Selain
itu, kita dapati beberapa undang-undang seperti Akta Suruhanjaya Pilihan Raya
1957, Akta Pilihan Raya 1958, Akta Kesalahan Pilihan Raya 1954,
Peraturan-Peraturan Pilihan Raya (Pendaftaran Pemilih) 2002,
Peraturan-Peraturan Pilihan Raya (Penjalanan Pilhan Raya) 1981,
Peraturan-Peraturan Pilihan Raya (Pengundian Pos) 2003 serta beberapa
undang-undang lain.
Kita
juga tidak boleh lupa bahawa sistem demokrasi kita ialah demokrasi yang
meletakkan institusi beraja pada suatu tempat yang strategik. Institusi ini
diharapkan mampu untuk mengimbangkan suasana sukar, sekiranya timbul dalam
sistem demokrasi.
Justeru,
kedatangan pilihan raya kali ini perlu diraikan dengan menunjukkan kematangan
kita sebagai warganegara Malaysia yang layak mengundi untuk melihat citra
ketatanegaraan dan cita-cita negara tercapai.
Penulis
adalah Pensyarah Kulliyyah Undang-Undang Ahmad Ibrahim Universiti Islam
Antarabangsa Malaysia
