Oleh Dr Shamrahayu A
Aziz
PERLU
saya tegaskan, negara kita mengamalkan sistem Raja Berperlembagaan dan
Demokrasi Berparlimen. Namun, kedua-dua frasa ini tidak disebut secara harfiah
dalam Perlembagaan Persekutuan.
Kedua-duanya
difahami menerusi ciri-cirinya sahaja. Raja Berperlembagaan sebagai sebahagian
sistem pentadbiran apabila Perlembagaan Persekutuan mengiktiraf kedudukan dan
peranan institusi Raja atau Monarki dalam Perlembagaan (Perkara 181
Perlembagaan Persekutuan) serta diberi kuasa tertentu oleh Perlembagaan.
Demokrasi
Berparlimen pula diterima kerana ciri-ciri demokrasi, seperti pilihan raya dan
wujudnya institusi Parlimen sebagai simbol kepada demokrasi. Dengan ada
ciri-ciri Raja Berperlembagaan dan Demokrasi Berparlimen itu, Perlembagaan
Persekutuan menjadikan sistem Raja Berperlembagaan dan Demokrasi Berparlimen
berjalan serentak, menjadi semak dan imbang antara satu sama lain.
Setakat
ini, kurang perhatian diberi atau masih kurang analisis dibuat mengenai
ciri-ciri terperinci bagi maksud sistem Raja Berperlembagaan dan Demokrasi
Berparlimen yang kita amal sejak 60 tahun lalu. Kita masih ketandusan wacana
ilmiah bagi merungkai ciri-ciri sistem itu menurut kefahaman setempat.
Sekiranya
ada, wacana berkaitan belum diseragamkan dalam disiplin berkaitan kenegaraan,
seperti sosiologi, budaya dan politik, sejarah dan juga perundangan. Kesannya
kini, ramai menjadikan model Westminster atau amalan di England sebagai kiblat
pengertian Raja Berperlembagaan.
Ini
tidak tepat. Kita hendaklah beri perhatian bahawa Perlembagaan adalah
undang-undang tertinggi negara dan setiap Raja yang bersemayam juga diamanahkan
beberapa kedudukan dan peranan membolehkan baginda bertindak menurut budi
bicara dinyatakan Perlembagaan, sedangkan kuasa Ratu England tidak berpunca
daripada undang-undang tertinggi, tetapi disokong amalan Perlembagaan sahaja.
England
tiada undang-undang bertulis
Sayugia
diingat, England tiada undang-undang bertulis dan undang-undang tertinggi di
sana ialah Akta Parlimen. Perbezaan kedudukan dan sifat Perlembagaan dalam
kedua-dua negara memberi kesan besar kepada kedudukan dan peranan Raja walaupun
Tanah Melayu pernah berada di bawah pemerintahan British.
Raja
di Malaysia, menerusi Majlis Raja-Raja, mempunyai peranan besar bagi pelantikan
jawatan penting Badan Kehakiman, terutama pelantikan dan pemecatan hakim di
Mahkamah Persekutuan. Walaupun Raja miliki peranan melantik atau memecat ahli
badan kehakiman dan juga badan pelaksana, mereka hendaklah menjalankan tugas
secara bebas daripada pengaruh.
Begitu
juga peranan Raja berkaitan badan pelaksana. Raja Berperlembagaan mengikut
Perlembagaan Persekutuan juga mempunyai peranan dalam pindaan Perlembagaan.
Perkara 159(5) adalah contoh terbaik, yang mana beberapa perkara penting dalam
Perlembagaan Persekutuan hanya boleh dilakukan dengan perkenan Majlis
Raja-Raja.
Dalam
soal demokrasi pula ramai yang menganggap demokrasi sama sahaja di mana-mana
negara. Walhal, pandangan ini tidak tepat. Demokrasi sebenarnya berubah wajah
mengikut tempat dan kesesuaian, walaupun ciri-ciri asas seperti pilihan raya
bebas dan adil serta wujudnya institusi Parlimen adalah ciri wajib dalam semua
demokrasi yang diamalkan.
Demokrasi
mungkin ada amalan dan kesan berbeza dalam sistem yang mempunyai Perlembagaan
bertulis dan tidak bertulis. Perlembagaan tidak bertulis meletakkan Akta
Parlimen sebagai undang-undang tertinggi menzahirkan sistem 'Democratic
Parliamentary Monarchy'. Oleh itu, 'Constitutional Monarchy' atau Raja Berperlembagaan
hendaklah dibezakan dengan frasa 'Democratic Parliamentary Monarchy' atau Raja
dalam Demokrasi Berparlimen.
Dalam
sistem Raja dalam Demokrasi Berparlimen, Raja memerintah tetapi tidak
mentadbir; Raja cuma mendengar dan 'mentaati' keputusan demokrasi. Semua
tugasan diangkat dan dilaksanakan kerajaan yang dipilih menerusi Parlimen dan
proses demokrasi atau pilihan raya.
Diringkaskan
kata, monarki dalam 'Democratic Parliamentary Monarchy' adalah semata-mata
simbol, yang mana monarki tidak mempunyai sepatah kata, tetapi hanya berfungsi
sebagai penaung sistem demokrasi dan berfungsi sebagai institusi mengesahkan
sahaja, tanpa kuasa.
Walaupun
ciri seperti itu juga ada dalam sistem Raja Berperlembagaan, monarki juga
dibekalkan dengan kuasa, peranan atau fungsi seperti dinyatakan dalam
Perlembagaan. Kesilapan dalam memahami dua istilah ini akan mewujudkan salah
faham amat ketara dalam teori dan falsafah sistem Raja Berperlembagaan. Ia
boleh babit salah faham maksud dua sistem ini seterusnya boleh menyebabkan
kesilapan besar dalam ketentuan dan manifestasi kuasa Raja seperti termaktub
dalam Perlembagaan Persekutuan dan Perlembagaan negeri serta amalan demokrasi
kita.
Raja
masih ada peranan
Dapat
dirumuskan bahawa, dalam sistem Raja Berperlembagaan, institusi Raja di
Malaysia masih ada peranan penting dalam beberapa urusan atau pentadbiran
negara seperti dimaktubkan Perlembagaan.
Raja
juga mempunyai beberapa peranan di luar demokrasi dalam tugasannya melaksanakan
peruntukan Perlembagaan. Seperti disebut dalam sumpah jawatan, Raja hendaklah
memerintah negara menurut peruntukan Perlembagaan, berpaksikan kedaulatan
undang-undang, menegakkan keadilan serta menjaga agama Islam.
Oleh
itu, dalam menjaga keluhuran Perlembagaan, disebut dalam Perkara 130, Yang
di-Pertuan Agong boleh rujuk kepada Mahkamah Persekutuan untuk pendapat apa-apa
soal kesan peruntukan Perlembagaan Persekutuan berbangkit atau yang tampak
padanya mungkin berbangkit dan Mahkamah Persekutuan hendaklah umum pendapatnya
mengenai apa-apa soal yang dirujuk di mahkamah terbuka.
Ini
menjadikan pandangan mahkamah telus dan bebas, sekali gus membantu Raja
mendapatkan pandangan, seterusnya menjadi Raja Berperlembagaan berwibawa.