Oleh Datuk Dr Wan
Ahmad Fauzi Wan Husain
'NASIHAT' di bawah Perlembagaan secara umum merujuk
kepada Perkara 40 yang menetapkan bahawa Yang di-Pertuan Agong memerintah
menurut nasihat melainkan dalam perkara terletak pada budi bicara baginda.
Peruntukan itu berbunyi: "Pada menjalankan
fungsinya di bawah Perlembagaan ini ataupun undang-undang Persekutuan, Yang
di-Pertuan Agong hendaklah bertindak mengikut nasihat Jemaah Menteri atau
nasihat seseorang Menteri yang bertindak di bawah kuasa am Jemaah Menteri,
kecuali seperti diperuntukkan selainnya oleh Perlembagaan ini; tetapi Yang
di-Pertuan Agong berhak atas permintaannya, untuk mendapat apa-apa maklumat
berkenaan dengan pemerintahan Persekutuan yang boleh didapati oleh Jemaah
Menteri". Perkara 40(1A) Perlembagaan Persekutuan pula mensyaratkan Yang
di-Pertuan Agong hendaklah menerima dan bertindak mengikut nasihat itu.
Sebelum membahaskan maksud 'nasihat' dalam Perkara 40
di atas, perlu ditegaskan bahawa Perkara 4(1) Perlembagaan Persekutuan
menetapkan bahawa Perlembagaan Persekutuan ialah undang-undang tertinggi
negara. Justeru, sebarang undang-undang, dasar, keputusan, nasihat atau
pelaksanaan yang dibuat tidak boleh bercanggah dengan peruntukanPerlembagaan.
Sekiranya ada, ia terbatal setakat percanggahan itu.
Sumpah Seri Paduka
Perlembagaan Persekutuan mensyaratkan Yang di-Pertuan
Agong untuk bersumpah seperti Jadual Keempat bahawa baginda;
1. Taat setia pada menjalankan pemerintahan menurut
Perlembagaan.
2. Ikrar untuk memelihara pada bsetiap masa agama
Islam.
3. Berdiri tetap di atas pemerintahan yang adil dan
aman di dalam negeri.
Bahkan, setiap ahli Jemaah Menteri, Ahli Majlis
Parlimen, hakim mahkamah, ahli suruhanjaya di bawah undang-undang Persekutuan,
wajib mengikrarkan sumpah jawatan sebelum melaksanakan fungsi masing-masing.
Sumpah itu seperti dalam Jadual Keenam mempunyai lafaz "bahawa saya akan
menumpahkan taat setia yang sebenar kepada Malaysia dan akan memelihara,
melindungi dan mempertahankan Perlembagaannya".
Sumpah itu bermaksud setiap daripada mereka hendaklah
menjunjung prinsip kedaulatan dan Perlembagaan dengan taat setia. Berdasarkan
kedudukan di atas, maka nasihat di bawah Perkara 40 di atas adalah tidak
mutlak.Setiap nasihat itu hendaklah diperhalusi dari sudut inti pati, tujuan
dan implikasi. Sifat tidak mutlak itu selaras dengan ketinggian Perlembagaan
Persekutuan seperti dijelaskan Perkara 4(1).
Perlembagaan Persekutuan menetapkan bahawa kuasa
eksekutif Persekutuan terletak pada Yang di-Pertuan Agong, tertakluk pada
undang-undang. Jemaah Menteri dan pihak yang diberi kuasa di bawah Perkara 39
Perlembagaan Persekutuan ialah pelaksana fungsi kuasa eksekutif Yang di-Pertuan
Agong.
Tidak salah untuk merumuskan bahawa Perkara 40 di atas
ialah manifestasi kepada Perkara 39 Perlembagaan Persekutuan. Atas prinsip itu,
Yang di-Pertuan Agong perlu bertindak di atas nasihat sekiranya fungsi kuasa
eksekutif itu sudah diwakilkan menurut undang-undang.
Prinsip nasihat
Raja bertindak atas nasihat satu daripada prinsip
dalam Raja Berperlembagaan. Raja Berperlembagaan itu menuntut bukan sahaja Raja
perlumemerintah berdasarkan undang-undang, bahkan hal yang sama ke atas setiap
pelaksana fungsi kuasa eksekutif Persekutuan. Justeru, mereka terikat dengan
prinsip kedaulatan yang dijunjung oleh Yang di-Pertuan Agong.
Lantaran, sebelum suatu nasihat dipersembahkan kepada
Yang di-Pertuan Agong, menjadi tanggungjawab kepada penasihat di bawah
Perlembagaan untuk memastikan nasihatnya itu mematuhi peruntukan
undang-undang.Ringkasnya, nasihat di bawah Perkara 40 dan 40(1A) juga tertakluk
pada prinsip tadbir urus baik dan menjunjung kedaulatan undang-undang.
Kedaulatan undang-undang itu bermaksud suatu nasihat itu hendaklah dalam
kerangka kedaulatan seperti termaktub dalam Perkara 181(1) dan prinsip
Perlembagaan Persekutuan.
Sumpah Yang di-Pertuan Agong yang dimulai dengan
"wallahi,wabillahi, watallahi" berserta lafaznya ialah manifestasi
kepada kedaulatan negara yang berkonsepkan Raja-Raja Melayu sebagai pemegang
amanah bersumberkan ajaran Islam, yang perlu dilaksanakan menurut peruntukan
Perlembagaan. Sekiranya nasihat itu mematuhi syarat di atas berserta peruntukan
berkaitan dengannya, itulah kedaulatan undang-undang.
Tanggungjawab untuk memastikannasihat yang betul
terletak pada mereka yang dikehendaki oleh undang-undang menasihati Yang
di-Pertuan Agong atas suatu perkara tertentu.
Kuasa tersimpan
Satu perkara yang sering dilontarkan ialah apabila
berlaku keadaan Yang di-Pertuan Agong tidak bersetuju dengan nasihat Perdana
Menteri dalam perkara yang bukan dalam budi bicara baginda.Sekiranya keadaan
itu berlaku, sebaik-baiknya Yang di-Pertuan Agong dan Perdana Menteri diberi
ruang seluas-luasnya untuk melanjutkan rundingan.
Secara prinsipnya, Yang di-Pertuan Agong perlu
bertindak menurut nasihat Perdana Menteri sekiranyaundang-undang memperuntukkan
sedemikian. Sebaliknya, Yang di-Pertuan Agong boleh meminta Perdana Menteri
untuk menimbangkan semula suatu nasihat sekiranya pada timbangan baginda
nasihat itu tidak menepati atau bercanggah dengan mana-mana peruntukan
undang-undang. Perlembagaan membenarkan Yang di-Pertuan Agong untuk merundingi
Majlis Raja-Raja di bawah butiran 6 Jadual Kelima atau merujuk kepada Mahkamah
Persekutuan di bawah Perkara 130 Perlembagaan Persekutuan untuk mendapatkan
pandangan.
Prinsip itu ialah prerogatif Yang di-Pertuan Agong
yang dijamin oleh Perkara 181(1) dan Perkara 4(1) Perlembagaan Persekutuan. Ia
dinamakan kuasa tersimpan. Dalam menguruskan perbezaan pandangan di antara Yang
di-Pertuan Agong dengan Perdana Menteri, satu perkara perlu dihormati ialah
Perdana Menteri dipilih oleh Yang di-Pertuan Agong untuk memimpin kerajaan
baginda. Setiap pandangan Yang di-Pertuan
Agong perlu dihormati dengan saksama dan wajar diberi
pertimbangan oleh Perdana Menteri kerana akhirnya Yang di-Pertuan Agong perlu
bertindak atasnasihat Perdana Menteri. Hubungan di antara Yang di-Pertuan Agong
sebagai pemegang kuasa eksekutif Persekutuan dengan pelaksana fungsi kuasa
eksekutif baginda pastinya menuntut kerjasama yang erat kerana kedua-duanya
diamanahkan untuk menjunjung kedaulatan undang-undang, seperti terkandung dalam
Perlembagaan Persekutuan.
Dalam apa juga keadaan, kedaulatan undang-undang itu
perlu ditegakkan. Justeru, menjadi prinsip undang-undang bahawa setiap nasihat
hendaklah sentiasa mematuhi dan menjunjung keluhuran Perlembagaan dan
undang-undang negara.
